آزمایش تیروئید چیست؟

گاهی ممکن است پزشکان به دلیل وجود برخی علائم در بیماران خود، آزمایش‌های تیروئید را در کنار آزمایش خون تجویز کنند. از آزمایش‌های تیروئید برای بررسی میزان عملکرد تیروئید و یافتن علت مشکلاتی مانند پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید استفاده می‌شود. اگر تمایل دارید با آزمایش تیروئید بیشتر آشنا شوید با ما همراه باشید؛ زیرا ما در این مقاله قصد داریم به معرفی آزمایش تیروئید و انواع آن بپردازیم.

غده تیروئید چیست؟

غده تیروئید یک غده درون ریز پروانه مانند است که به طور معمول در بخش جلویی پایین گردن جای دارد. تیروئید، هورمون‌های تیروئیدی که در خون ترشح می‌شوند را می‌سازد سپس آن‌ها به تمام بافت‌های بدن انتقال داده می‌شوند. هورمون‌های تیروئید به بدن کمک می‌کنند انرژی مصرف کند، گرم بماند و مغز، قلب، ماهیچه‌ها و سایر اندام‌ها را همانطور که باید کار کنند، نگه می‌دارند.

غده تیروئید چگونه عمل می کند؟

هورمون اصلی تیروئید که توسط غده تیروئید ترشح می‌شود، تیروکسین است که T4 نیز نامیده می‌شود؛ زیرا حاوی چهار اتم ید است. این هورمون برای اعمال اثرات خود، با حذف یک اتم ید به تری یدوتیرونین (T3) تبدیل می‌شود. این امر عمدتاً در کبد و در بافت‌های خاصی مانند مغز که T3 در آن‌ها عمل می‌کند، رخ می‌دهد. مقدار T4 که به وسیله غده تیروئید تولید می‌شود توسط هورمون دیگری در غده هیپوفیز واقع در پایه مغز ایجاد می‌گردد. این هورمون، هورمون تحریک‌کننده تیروئید (به اختصار TSH) نام دارد.

مقدار TSH که هیپوفیز به جریان خون می‌فرستد، به مقدار T4 که هیپوفیز می‌بیند بستگی دارد. اگر هیپوفیز T4 بسیار کمی ببیند، TSH بیشتری تولید می کند تا به غده تیروئید بگوید که T4 بیشتری تولید کند. هنگامی که T4 در جریان خون از سطح معینی بالاتر رفت، تولید TSH هیپوفیز قطع می‌شود. در واقع، تیروئید و هیپوفیز از بسیاری جهات مانند بخاری و ترموستات عمل می‌کنند. هنگامی که بخاری خاموش است و هوا سرد می شود، ترموستات دما را می‌خواند و بخاری را روشن می‌کند. هنگامی که گرما به حد مناسبی می‌رسد، ترموستات این موضوع را حس کرده و بخاری را خاموش می‌کند. بر این اساس، تیروئید و هیپوفیز همانند بخاری و ترموستات روشن و خاموش می‌گردند. T3 تقریباً به طور کامل به پروتئین‌های حمل‌ونقل خاص متصل می‌شوند.

تشخیص بیماری‌ها با آزمایش‌های تیروئید

آزمایشات تیروئید به متخصصان مراقبت‌های بهداشتی کمک می کند تا بیماری‌های تیروئید را تشخیص دهند‌. در برخی موارد ممکن است پزشک آزمایش خون را شروع کرده سپس آزمایش‌های تصویربرداری را نیز تجویز کند. از جمله بیماری‌هایی که با آزمایش تیروئید مشخص می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرکاری تیروئید: یعنی زمانی که سطح هورمون تیروئید بیش از حد بالا باشد. 
• بیماری گریوز: شایع ترین علت پرکاری تیروئید
• کم‌کاری تیروئید: زمانی که سطح هورمون‌های تیروئید خیلی پایین است.
• بیماری هاشیموتو: شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید
• پیوند خارجی ندولهای تیروئید و سرطان تیروئید

آزمایش‌های بررسی عملکرد تیروئید

برای بررسی عملکرد تیروئید پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش خون را تجویز کند. آزمایش‌ها ممکن است شامل تست‌های هورمون محرک تیروئیدTSH ، T4، T3 و آنتی‌بادی تیروئید باشد. برای این آزمایش‌ها، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی خون را از بازوی شما می‌گیرد و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. پس از آماده شدن نتیجه، پزشک آن را برای شما تفسیر می‌کند.

تست TSH

هورمون TSH، هورمونی است که در غده هیپوفیز ساخته می‌شود و به تیروئید نشان می‌دهد که چه مقدار T4 و T3 تولید کند. سطح TSH بالا اغلب به معنای کم‌کاری تیروئید است؛ یعنی تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. در نتیجه، هیپوفیز به ساخت و ترشح TSH در خون ادامه می‌دهد. سطح پایین TSH نیز معمولاً نشان‌دهنده پرکاری تیروئید یا تیروئید پرکار است این بدان معنی است که تیروئید شما بیش از حد هورمون تولید می‌کند، بنابراین هیپوفیز تولید و ترشح TSH را در خون متوقف می‌کند. اگر نتایج آزمایش TSH طبیعی نباشد، حداقل به یک آزمایش دیگر برای کمک به یافتن علت مشکل نیاز خواهید داشت.

تست‌های T4

سطح بالای T4 خون می‌تواند به معنی پرکاری تیروئید و سطح پایین T4 نیز می‌تواند به معنی کم‌کاری تیروئید باشد. همچنین، در برخی موارد ممکن است سطح T4 بالا یا پایین به این معنی نباشد که شما مشکلات تیروئید دارید. اگر باردار هستید یا از قرص‌های ضد بارداری خوراکی NIH استفاده می‌کنید، سطح هورمون تیروئید شما بالاتر خواهد بود. بیماری شدید یا استفاده از کورتیکواستروئیدها (داروهای آسم، آرتریت، بیماری‌های پوستی و سایر مشکلات سلامتی) می‌تواند سطح T4 را کاهش دهد. این شرایط و داروها مقدار پروتئین‌هایی را که به T4  متصل می‌شوند، در خون تغییر می‌دهند.

 Bound T4 تا زمانی نیاز در خون ذخیره می‌شود و T4 آزاد به این پروتئین‌ها متصل نیست، برای وارد شدن به بافت‌های بدن در دسترس قرار دارد. از آن‌جایی که تغییرات در سطح پروتئین اتصال بر سطح T4 آزاد تأثیر نمی‌گذارد، بسیاری از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ترجیح می‌دهند T4 آزاد را اندازه‌گیری کنند.

تست T3

اگر پزشک فکر کند که شما ممکن است پرکاری تیروئید داشته باشید، حتی اگر سطح T4 شما طبیعی باشد، ممکن است برای تایید تشخیص، آزمایش T3 برای شما تجویز کند. گاهی اوقات T4 طبیعی است اما T3 بالا است، بنابراین اندازه‌گیری هر دو سطح T4 و T3 می‌تواند در تشخیص پرکاری تیروئید مفید باشد.

آزمایش آنتی بادی تیروئید

اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌های تیروئید ممکن است به تشخیص یک اختلال خودایمنی تیروئید مانند بیماری گریوز (شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید) و بیماری هاشیموتو (شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید) کمک کند. آنتی‌بادی‌های تیروئید زمانی ساخته می‌شوند که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به غده تیروئید حمله کند. اگر نتایج سایر آزمایشات خون نشان‌دهنده بیماری تیروئید باشد، پزشک شما ممکن است آزمایش آنتی بادی تیروئید را تجویز کند.

داروهایی که با آزمایش تیروئید تداخل دارند

داروهای زیادی وجود دارند که مصرف آن‌ها می تواند در نتیجه آزمایش تیروئید اثر بگذارد. برخی از این داروها عبارتند از:

استروژن‌ها: مانند قرص‌های ضدبارداری یا قرص‌های دوران بارداری. این قرص‌ها باعث ایجاد سطوح بالای T4 و T3 می‌شوند. دلیل این است که استروژن‌ها سبب افزایش سطح پروتئین‌های اتصال می‌شوند. در این شرایط بهتر است برای ارزیابی تیروئید هم TSH و هم T4 آزاد تجویز شود را که معمولاً در محدوده طبیعی خواهد بود.

بیوتین: مکملی که معمولاً بدون نسخه مصرف می‌شود، می‌تواند سبب غیرطبیعی به نظر رسیدن چندین آزمایش عملکرد تیروئید شوند، در حالی که در واقع در خون طبیعی هستند. بیوتین نباید به مدت ۲ روز قبل از خون‌گیری آزمایش تیروئید مصرف شود تا از اثر آن جلوگیری شود.

منبع: niddk